Iechyd a Lles – ar gyfer disgyblion a staff yn Ysgol Gynradd Sant Illtyd

Darllenwch y dudalen hon yn Saesneg

Y ‘newyddion da’ yn y stori hon yw ein bod wedi gallu parhau â’n ffocws a manteisio ar y gwaith rydyn ni’n ei wneud i ddatblygu Iechyd a Lles fel un o’r Meysydd Dysgu a Phrofiad. Mae hon wedi bod yn flaenoriaeth barhaus, a gydnabyddir gan bawb, i’n hysgol ac rydym wedi parhau i wreiddio arferion newydd drwy archwilio’r cwricwlwm newydd yn ystod y cyfnod hwn. Lles fu’r sbardun yn y ddarpariaeth hon, ac mae’r Meysydd Dysgu a Phrofiad cysylltiedig yn cefnogi ein nod gyda ffocws pendant ar y sgiliau trawsgwricwlaidd.

I ni, cynyddodd y momentwm i wreiddio darpariaeth lles gyfoethog yn 2018. Fe wnaethon ni sefydlu cymuned ddysgu broffesiynol gan gynnwys gwirfoddolwyr o blith aelodau cymuned yr ysgol ar wahanol lefelau.

Pam mae Lles mor bwysig yn Ysgol Gynradd Sant Illtyd?

Rydyn ni’n cael canlyniadau gwirioneddol drwy ddefnyddio’r dull pwrpasol hwn ar y cyd â’n darpariaeth gyffredinol, wedi’i thargedu, sy’n canolbwyntio ar yr ysgol gyfan, ar gyfer ein dysgwyr. Er enghraifft, mae cyfradd y digwyddiadau tuag at staff wedi lleihau’n sylweddol dros y tair blynedd diwethaf ac ar hyn o bryd nid oes UNRHYW ddigwyddiadau wedi’u cofnodi. Mae datblygu ein darpariaeth lles hefyd wedi cael effaith ar ein cyfraddau gwahardd, gyda gostyngiadau pellach yn ystod y cyfnod hwn, sydd hefyd yn golygu nad oes unrhyw waharddiadau wedi’u cofnodi. Y ffactor pwysig yn hyn i gyd oedd amser, i weithredu, gwneud synnwyr, mireinio a gwreiddio ymarfer.

Yn y cyfnod anodd hwn, mae gwir angen i ni hefyd godi proffil ein staff a chefnogi eu lles.  Mae llawer o bwysau ar staff – newid arferion, disgwyliadau gwahanol o ran llwyth gwaith, gan gydbwyso newidiadau munud olaf yn aml ochr yn ochr â phryderon ynghylch dal Covid eu hunain a’r risgiau posibl i’w teuluoedd nhw eu hunain. Mae gan yr holl staff eu straeon unigol i’w hadrodd sy’n gallu golygu bod pethau’n effeithio arnyn nhw yn y gwaith ac yn y cartref. Felly, ar gyfer staff, rydym wedi sicrhau bod gennym bolisi a chynllun lles cadarn ar waith. Mae ein dysgu proffesiynol yn ymrwymo i weithio ar weithgareddau cefnogi bob pythefnos yn ystod tymor yr hydref i gefnogi hyn. Mae wedi cynnwys cyfraniad gan wasanaethau cefnogi i wella ein darpariaeth yn yr ysgol a darpariaeth yr Awdurdod Lleol. Ar ben hynny, rydym yn awyddus i ddatblygu proffil lles staff lle gall staff blotio, gwneud synnwyr o’u lles eu hunain a’i gyfleu yn erbyn y pum ffordd at les. Cynigir cyfarfod gofal, cefnogaeth ac arweiniad i staff sydd ar wahân i’r sgwrs draddodiadol am ddatblygu perfformiad.

Mae’r arweinwyr wedi mabwysiadu agwedd empathig tuag at reoli a disgwyliadau, gan gydbwyso dull gweithredu ‘busnes fel arfer’ â’r straen a achosir mewn ymateb i ystyriaethau Covid brys. Mae’r ysgol wedi manteisio ar gefnogaeth gan y prosiect allgymorth iechyd meddwl sylfaenol i hwyluso trafodaethau ynghylch rheoli straen, pryder a rhwydweithiau cefnogi ar gyfer staff. Rydym wedi creu polisi Lles Staff ac wedi defnyddio asiantaethau fel Cymorth Addysg i gyflawni hyn. Mae sesiynau galw heibio sy’n cynnig cefnogaeth ac arweiniad gofal wedi cael eu hwyluso ar gyfer staff hefyd.

Wrth gwrs, yn ddiweddar, rydym wedi gweld Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi’r Fframwaith ar sefydlu dull ysgol gyfan ar gyfer llesiant emosiynol a meddyliol, wedi’i hategu gan animeiddiad esboniadol, a fydd hefyd yn ddefnyddiol wrth i ni symud ymlaen.

Os hoffech chi wybod mwy am sut rydyn ni wedi datblygu ein dull gweithredu cyffredinol ar gyfer lles disgyblion, dyma fwy o fanylion:

Dechreuodd gyda’r ysgol gyfan. Dyma ein datganiad cenhadaeth – sy’n cael ei weithredu fel rhan o ethos a diwylliant ein hysgol – gweledigaeth fyw, nid rhywbeth ar bapur yn unig.

Mae Ysgol Gynradd Sant Illtyd wedi nodi’r angen sylfaenol i greu amgylchedd dysgu, sy’n llwyr werthfawrogi pwysigrwydd rhoi’r plentyn yn y canol, mewn awyrgylch cynhwysol. Mae’r pwyslais ar les a pharatoi ar gyfer dysgu yn elfennau hanfodol er mwyn i blant ddatblygu’r sgiliau, y gwerthoedd a’r cymwyseddau sydd eu hangen arnynt i wireddu eu potensial. Rhan o’n gweledigaeth yw mireinio’r arferion presennol a gwneud penderfyniadau ar sail gwybodaeth cyn newid arferion wrth i’r cwricwlwm newid. Ein cenhadaeth yw ysbrydoli pawb i fod y gorau y gallant fod, gan ddatblygu dyfalbarhad a gwytnwch. Er mwyn cyflawni hyn, ein nod yw archwilio a gweithredu arferion gorau perthnasol o bob cwr o Gymru, gan ganolbwyntio ar lunio cwricwlwm ysgol annibynnol i ddiwallu anghenion ein plant. Drwy fonitro a dadansoddi anghenion yn drylwyr, ein nod yw darparu cyfleoedd addysgegol, heriol a chyfoethog i wella gallu ein plant i oresgyn problemau wrth wynebu heriau ac annog yr awydd i ddysgu. Ein nod yw gwella’r ddarpariaeth ar gyfer dysgu myfyriol a datblygiad personol a gwella ein partneriaethau cymunedol i’n cefnogi i gyflawni ein gweledigaeth. Yn yr ysgol hon, mae pob person yn bwysig. Rydym yn ymdrechu i sicrhau bod pawb yn cael y cyfleoedd gorau mewn amgylchedd dysgu diogel, hapus, gofalgar a chyffrous. Mae hwn yn lle i gael eich herio ac rydym yn credu’n gryf mewn dathlu cyflawniadau. Mae pawb yn cael ei lenwi â dyheadau i lwyddo drwy brofiadau dysgu a datblygiad proffesiynol cyffrous. Mae hyn yn arwain at gyfleoedd addysgu a dysgu rhagorol. Mae pawb yn bwysig yn y gymuned ysgol hon, ac rydym yn ymdrechu i arfogi pobl ifanc â’r sgiliau, y gwerthoedd a’r cymwyseddau sydd eu hangen arnynt i ffynnu mewn byd sy’n newid o hyd.

Dyma sut rydyn ni wedi datblygu ein ‘Gwe Lles’:

Ystyriodd y grŵp ymchwil: defnyddiwyd amrywiaeth o ddata am ddisgyblion a data rhanbarthol a lleol, ynghyd â gwybodaeth gymunedol i ddatblygu dealltwriaeth gadarn o anghenion uniongyrchol ein dysgwyr. Rhoddwyd ystyriaeth bellach i faterion a heriau tymor hwy y gallai ein dysgwyr eu hwynebu yn eu bywydau, gyda dylanwadau allanol posibl sy’n sbarduno ymddygiad a meddylfryd ac, o ganlyniad, yn cael effaith ar les. Roedd yn bwysig i hyn gael ei yrru gan bedwar diben y cwricwlwm. Gwnaethom gadarnhau bod gwella lles dysgwyr yn hollbwysig ac yn cael effaith sylweddol ar eu gallu i ffynnu, fel eu bod yn gallu gweithredu’n wybyddol i fanteisio ar ddysgu. Mewn termau syml iawn, ‘mae plant hapus yn dysgu’. 

Yna, bu’r grŵp yn myfyrio ar y Datganiadau ‘Beth sy’n Bwysig’, gan ddefnyddio enghreifftiau o fonitro cynnydd mewn darpariaeth lles ym Maes Dysgu a Phrofiad Iechyd a Lles.

Gan ddefnyddio’r holl ymchwil a gwybodaeth hyn, cwblhawyd strwythur ac egwyddorion y ‘We Lles’. Roedd y model hwn yn cael ei ystyried yn ffordd effeithiol o fonitro a dechrau datblygu meini prawf i olrhain a monitro darpariaeth a chynnydd mewn meysydd sy’n canolbwyntio ar les. Edrychwyd ar gynrychiolaeth weledol ar ffurf proffil dysgwr fel ffordd effeithiol o gyfathrebu â’r holl rieni a gofalwyr, h.y. lle nodwyd bod adroddiadau ysgrifenedig yn rhwystr i rai teuluoedd am amryw o resymau yn gysylltiedig â sgiliau personol neu rwystrau iaith, byddai dull gweledol o gyfathrebu’n effeithiol. 

Wrth i ni ddatblygu’r we, gofynnwyd i staff fyfyrio a chyflwyno sylwadau ar gwestiynau allweddol:

Beth ydyn ni’n ei wneud yn dda eisoes mewn perthynas â’r datganiadau Beth sy’n Bwysig?

Beth yw ein meysydd i’w datblygu?

Beth sy’n ein rhwystro rhag darparu cwricwlwm lles cyfoethog?

Casglwyd y wybodaeth fel paratoad i lunio meini prawf ‘galluogi i ffynnu’ i gefnogi cynlluniau cwricwlwm ac anghenion addysgegol.

Felly, dyma’r we!

Sut cafodd y meini prawf lles ‘Galluogi i Ffynnu’ eu datblygu?

Gan ddefnyddio’r wybodaeth gyfoethog a gynhyrchwyd o gyfarfodydd blaenorol grŵp lles y gymuned ddysgu broffesiynol, diwrnod HMS staff a rhoi mwy o lais i’r disgyblion, cyfarfu’r grŵp eto i gategoreiddio’r wybodaeth a gasglwyd. Fe wnaethom sylweddoli na fyddai un banc cyffredinol o ddatganiadau ar gyfer ein dosbarthiadau yn addas i’n dysgwyr i gyd-fynd â’u cynnydd a’u hanghenion datblygu. Penderfynwyd bod angen i bob datganiad gael ei ddylunio i ddarparu ar gyfer cyfnodau dysgu. Felly, yn unol â Deilliannau Cyflawniad y cwricwlwm newydd, sy’n cael eu datblygu, penderfynasom ysgrifennu deilliannau cyflawniad ar gyfer pob un o’r elfennau ar ein gwe lles mewn modd sy’n briodol fesul cyfnod. Roedd y strwythur yn fwriadol yn adlewyrchu’r fformat ‘Rwy’n gallu’ a ‘Rydw i wedi’.  Yn y broses o ddatblygu drafft cyntaf y fframweithiau meini prawf cysylltiedig â chyfnod, penderfynwyd y byddai gwybodaeth, sgiliau a phrofiadau ategol o fudd. 

Buom hefyd yn edrych ar sut y dylid strwythuro’r Wybodaeth, y Sgiliau a’r Profiadau drwy’r continwwm. Mae’r ffrâm gefnogi hon yn darparu cymorth pedagogaidd defnyddiol ar gyfer datblygu cymhwysedd dysgwyr i gyrraedd y deilliannau cyflawniad, ynghyd â chefnogi’r gwaith o gynllunio’r cwricwlwm ac addysgeg yn effeithiol.

Lansiwyd y We Lles gyda meini prawf ategol gyda’r staff yn ystod tymor y Gwanwyn 2018, a chytunodd y staff i argymell addasiadau i’r meini prawf os canfyddir problemau wrth ei defnyddio. Buom hefyd yn trafod defnyddio’r We Lles i lywio addysgeg, darpariaeth a chyfeiriad strategol, tra’n triongli gwybodaeth ar gyfer Adroddiadau  Hunanarfarnu a Chynlluniau Gwella Ysgolion. Bu pwyllgor cymorth ac arweiniad gofal y llywodraethwyr hefyd yn myfyrio ac yn gwneud sylwadau ar ddyluniadau.

Cynhadledd Ymgysylltu â’r Gymuned a Theuluoedd

Drwy waith partneriaeth gyda Sefydliad Llanhiledd sy’n ffinio â’r ysgol, sicrhawyd grant gan Plant mewn Angen i wella cyfleoedd i’n dysgwyr ac i’r gymuned.

Mae cynlluniau ar waith i gyflwyno therapi chwarae, darpariaeth blynyddoedd cynnar ‘Dechrau’n Deg’ a chysylltiadau cymunedol pwrpasol â gwasanaethau ac amrywiaeth o gynlluniau cefnogi ‘Teuluoedd yn Gyntaf’. Yn ystod cyfarfod grŵp clwstwr gyda’n partneriaethau cymunedol, buom yn trafod sut y gellid defnyddio’r we lles i ddatblygu ymhellach a chanfod anghenion y gymuned hon. Gellid rhannu gwybodaeth o’r gweoedd lles – tueddiadau a meysydd angen a sefydlwyd o’r data ffurfiannol – yn ddienw gyda’r grwpiau cymunedol lleol, gan gyfleu tueddiadau a nodi anghenion. Byddai hyn yn helpu’r grwpiau i ddarparu ar gyfer anghenion sy’n dod i’r amlwg yn y gymuned.

Mae ymarferwyr uwchradd o Faes Dysgu a Phrofiad Iechyd a Lles hefyd wedi bod yn ymwneud â datblygiadau i ymestyn y ffrâm ar gyfer lles i gontinwwm 3-16. Mae ystyriaeth yn cael ei rhoi i bontio ac i ffyrdd o gefnogi cynnydd, gan fapio’r cwricwlwm i baratoi ar gyfer y newid i’r cwricwlwm newydd.  Mae meini prawf y we lles bellach yn eu lle ar gyfer Blynyddoedd 7,8 a 9 a Blynyddoedd 10 ac 11 fel continwwm ar wahân. Mae angen gwneud rhagor o waith i gwblhau:

• Elfennau llafaredd a rhif ar gyfer Bl7 i Bl 11.
• Y Profiadau, y Wybodaeth a’r Sgiliau ategol i gyfoethogi darpariaeth y cwricwlwm.
• Ystyried y cysylltiadau â chwricwlwm ‘Fy Nysgu I’ a chysylltiadau metawybyddol â dysgu ar batrwm Pum Ffordd i Ffynnu i ddysgu cysyniadau a ddatblygwyd gyda chymuned ddysgu broffesiynol ychwanegol yn ein hysgol.

Y diweddaraf am ddefnydd:

• Mae’r meini prawf lles ar y we a’r deilliannau cyflawniad wedi cael eu defnyddio gan bob dosbarth dros y tair blynedd diwethaf. Cawsant eu defnyddio i driongli â data arall i lywio ein harferion, ein haddysgeg a’n darpariaeth. 
• Mae’r enghraifft hon o ddatblygu’r cwricwlwm a’r dull lles emosiynol yn cael ei defnyddio fel ffocws ar gyfer ein Clwstwr Ysgolion yn Abertyleri.
• Mae’r AOs yn cael eu defnyddio ymhellach fel sail i Gynlluniau Addysg Unigol ac yn cynnig awgrymiadau o ran cryfderau a meysydd i’w datblygu ar gyfer pob dysgwr, wedi’u cofnodi ar y We Lles.
• Caiff y defnydd ei werthuso a’i fonitro’n rheolaidd gydag adroddiadau’n cael eu cyfleu i’r staff i sicrhau cysondeb o ran defnydd a phwrpas.
• Mae cynlluniau ar waith i weithio mewn partneriaeth â Sefydliad Llanhiledd. Byddwn yn defnyddio’r we i oleuo ymarfer y grŵp cymunedol pan fyddwn yn datblygu gwaith cysylltu â’r gymuned a theuluoedd gan ddefnyddio cyllid grant Plant mewn Angen.
• Defnyddio’r We Lles fel meini prawf ffurfiannol wrth benderfynu ar brosiectau cymunedol yn seiliedig ar ddadansoddiad o anghenion a gynhyrchwyd o ganfyddiadau’r We Lles.
• Gweithgareddau lles staff i barhau gyda phroffil lles staff i gefnogi staff sydd ag anghenion a llywio ein rhwydweithiau a’n darpariaeth cefnogi.

I gloi, hoffwn orffen â dyfyniad sydd wedi ein helpu i ganolbwyntio ar yr hyn sy’n bwysig i’r diwylliant a’r ethos yr ydym wedi ymrwymo i’w siapio er budd ein dysgwyr a’n cymuned.

“Rwyf wedi dod i’r casgliad dychrynllyd mai fi yw’r elfen dyngedfennol. Fy ymagwedd bersonol i sy’n creu’r hinsawdd. Fy hwyliau i bob dydd yw’r tywydd. Mae gennyf rym aruthrol a gallaf wneud bywyd yn hunllef neu’n llawen. Gallaf boenydio neu ysbrydoli, bychanu neu geisio plesio, brifo neu wella. Ym mhob sefyllfa, fy ymateb i sy’n pennu a yw argyfwng yn dwysáu neu’n cilio, ac a yw plentyn yn ymddwyn yn waraidd neu’n anwaraidd. Os ydyn ni’n trin pobl fel y maen nhw, rydym yn eu gwneud yn waeth. Os ydyn ni’n trin pobl fel y dylen nhw fod, rydym yn eu helpu nhw i fod yr hyn sydd o fewn eu cyrraedd.”

Haim G Ginott

Kelly Forrest Mackay

Pennaeth dros dro

CADY Arweinydd Dysgu Lles a Chynhwysiant

Ysgol Uwchradd Illtyd Sant